Η Ρωσία έχει καθιερωθεί ως κυρίαρχη δύναμη στην Αρκτική, αξιοποιώντας σε βάθος χρόνου τις στρατιωτικές, εμπορικές και στρατηγικές δυνατότητές της στην περιοχή. Παρόλα αυτά, όπως επισημαίνει ανάλυση του CNBC, η αυξανόμενη ενασχόληση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ με την Αρκτική προκαλεί ανησυχία στη Μόσχα.
Η γεωστρατηγική σημασία της Ρωσίας στην περιοχή είναι τεράστια: καλύπτει πάνω από το 50% των ακτών του Αρκτικού Ωκεανού και σχεδόν 2,5 εκατομμύρια Ρώσοι κατοικούν εκεί. Οι οικονομικές δραστηριότητες που ενισχύουν την περιοχή περιλαμβάνουν την εξόρυξη ενέργειας, την αλιεία, τη ναυτιλία και τις υποδομές, με επίκεντρο τη Βόρεια Θαλάσσια Οδό – μια κρίσιμη διαδρομή ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία.
Η Μόσχα έχει εγκαθιδρύσει πυρηνικές ναυτικές δυνάμεις, στρατιωτικές βάσεις και παγοθραυστικά στην περιοχή, υπογραμμίζοντας τον στρατηγικό χαρακτήρα της Αρκτικής. Γι’ αυτό και αντιδρά έντονα όταν ο Τραμπ μιλά για κατάληψη της Γροιλανδίας ή όταν το ΝΑΤΟ πραγματοποιεί ασκήσεις στην περιοχή, όπως συνέβη πρόσφατα στη Νορβηγία, με τη συμμετοχή 10.000 στρατιωτών από 9 χώρες.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν τονίζει την αυξανόμενη γεωπολιτική σημασία της Αρκτικής αλλά και την ένταση του ανταγωνισμού, ενώ λίγο μετά τις νατοϊκές ασκήσεις, η Ρωσία απάντησε με στρατιωτικά γυμνάσια του Βόρειου Στόλου, ενεργοποιώντας 20 πλοία και 1.500 στρατιώτες.
Η Αρκτική συνεισφέρει το 7,5% του ΑΕΠ της Ρωσίας και πάνω από το 11% των εξαγωγών της, όπως υπογράμμισε ο υπουργός Αλεξέι Τσεκούνκοφ, ενώ μεγάλα επενδυτικά έργα βρίσκονται σε εξέλιξη. Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός μειώνει τον χρόνο μεταφοράς κατά 40%, αποτελώντας κρίσιμο πλεονέκτημα για το ρωσικό εμπόριο.
Ωστόσο, οι δυτικές κυρώσεις λόγω της εισβολής στην Ουκρανία έχουν πλήξει βασικά έργα, όπως το Arctic LNG 2 και το Vostok Oil. Σε απάντηση, η Μόσχα χρησιμοποιεί “σκιώδη στόλο” πετρελαιοφόρων για να παρακάμψει τις κυρώσεις.
Σύμφωνα με την Μαρί-Ανν Κονίνξ, πρώην πρέσβειρα της ΕΕ για την Αρκτική, η περιοχή είναι ζωτικής σημασίας για τη ρωσική οικονομία και ασφάλεια. Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός συνεχίζει να φέρνει έσοδα, χρηματοδοτώντας μέχρι και το ένα τρίτο του κόστους του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Δύση επιχειρεί να καλύψει τη διαφορά: το ΝΑΤΟ άργησε να αντιληφθεί τον ρόλο της Αρκτικής, με την αλλαγή να έρχεται μετά την εισβολή του 2022. Η ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ ενίσχυσε την παρουσία του στη Βόρεια Ευρώπη.
Η κλιματική αλλαγή καθιστά την Αρκτική προσβάσιμη για ναυτιλία και εξόρυξη, μετατρέποντάς την σε παγκόσμιο πεδίο γεωοικονομικού και γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Το ενδιαφέρον προέρχεται όχι μόνο από τις ΗΠΑ αλλά και από παγκόσμιες δυνάμεις όπως η Κίνα.
