Σαν σήμερα πριν από 38 χρόνια στις 26 Απριλίου του 1986, συντελέστηκε η μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή που έχει καταγραφεί ποτέ. Αν και έχουν περάσει σχεδόν 4 δεκαετίες από εκείνη τη μέρα, ωστόσο το σημάδι της έχει μείνει βαθιά χαραγμένο στην ανθρωπότητα.
Το Τσερνόμπιλ, μια μικρή πόλη στη βόρεια Ουκρανία (τότε Ουκρανική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία) και συγκεκριμένα η κωμόπολη Πριπιάτ που βρίσκεται 15 χλμ. μακριά, επιλέχθηκε το 1972 για να φιλοξενήσει το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο της Σοβιετικής Ένωσης.
Το πυρηνικό εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας «Βλαντίμιρ Ίλιτς Λένιν», γνωστό και ως «Τσερνόμπιλ», λειτούργησε το 1977, ωστόσο, λίγα χρόνια αργότερα έμελλε να γίνει συνώνυμο του φόβου και της καταστροφής καθώς εκεί συνέβη το χειρότερο πυρηνικό ατύχημα στον κόσμο.
Στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου υπήρχαν τέσσερις πυρηνικοί αντιδραστήρες. Το βράδυ του Σαββάτου 26 Απριλίου 1986, ο αντιδραστήρα Νο 4 εξερράγη απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα τεράστιες ποσόστητες ραδιενέργειας.
Οι δύο διαδοχικές εκρήξεις προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια μιας δοκιμής που πραγματοποιούσαν τη μοιραία εκείνη νύχτα οι χειριστές του πυρηνικού αντιδραστήρα με σκοπό να ελέγξουν αν το σύστημα ψύξης θα λειτουργούσε σε περίπτωση αναγκαστικής διακοπής ηλεκτροδότησης.
Το ατύχημα κατατάσσεται στο μέγιστο της Διεθνούς Κλίμακας Πυρηνικών Γεγονότων, καθώς η ποσότητα ραδιενέργειας που απελευθερώθηκε υπολογίζεται ότι ήταν σχεδόν 200 φορές μεγαλύτερη από τη ραδιενέργεια που εκλύθηκε από τις δύο ατομικές βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι μαζί.
Το πρωί της 28ης Απριλίου οι αισθητήρες του πυρηνικού σταθμού Φόρσμαρκ στη Σουηδία, που βρίσκεται πάνω από 1.000 χλμ. μακριά από το εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ, κατέγραψαν ποσοστά ραδιενέργειας, γεγονός που έθεσε σε συναγερμό το προσωπικό του σταθμού. Εργαζόμενοι στο Φόρσμαρκ ανέφεραν το γεγονός στη Σουηδική Αρχή Ακτινοπροστασίας, η οποία διαπίστωσε ότι η ακτινοβολία προήλθε από πηγή εκτός της χώρας.
Την ίδια ημέρα, η σουηδική κυβέρνηση επικοινώνησε με τη Σοβιετική Κυβέρνηση η οποία αρνήθηκε ότι έχει συμβεί το οτιδήποτε και μόνο όταν η σουηδική κυβέρνηση ανέφερε ότι επρόκειτο να καταθέσει επίσημη προειδοποίηση στη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας, παραδέχτηκε ότι είχε λάβει χώρα ένα ατύχημα στο Τσερνόμπιλ.
Ένα ραδιενεργό σύννεφο «σκέπασε» τις γειτονικές χώρες και απλώθηκε σχεδόν στο σύνολο της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η ραδιενεργή βροχή έφτασε μέχρι την Ιρλανδία, ενώ η Ουκρανία, η Λευκορωσία και η Ρωσία ήταν οι χώρες που επηρεάστηκαν περισσότερο, αφού απορρόφησαν το 63% της ρύπανσης από το ατύχημα.
Η κοντινότερη πόλη Πριπιάτ εκκενώθηκε δύο μέρες μετά την καταστροφή, με τους κατοίκους της να έχουν ήδη εκτεθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας.
Όσον αφορά τους άμεσους θανάτους που αποδίδονται στο ατύχημα, η πυρηνική καταστροφή του Τσερνόμπιλ αποδείχθηκε οτιδήποτε άλλο παρά μια εξαιρετικά καταστροφική δύναμη. Ενώ οι βομβαρδισμοί της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι προκάλεσαν σχεδόν 200.000 άμεσα θύματα (πάνω από 100.000 νεκροί και άλλοι τόσοι τραυματίες) η έκρηξη του Τσερνόμπιλ προκάλεσε δύο άμεσους θανάτους και 29 θανάτους από οξεία έκθεση στη ραδιενέργεια κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών μηνών.
Ο τελικός αριθμός θνησιμότητας στο Τσερνόμπιλ, αν και είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, μπορεί να αποδειχθεί σημαντικά υψηλότερος. Οι τρέχουσες εκτιμήσεις τον τοποθετούν μεταξύ των 4.000 θανάτων (Ηνωμένα Έθνη, 2005) και 90.000 (Greenpeace International).
Μέχρι και πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, μπορούσε κάποιος να επισκεφθεί την πόλη Πριπιάτ, η οποία είχε μετατραπεί – τρόπον τινά – σε ένα υπαίθριο μουσείο. Ταξιδιωτικά πρακτορεία διοργάνωναν ημερήσιες εκδρομές στην πόλη που κάποτε φιλοξενούσε 49.000 κατοίκους. Τα απομεινάρια της ανθρώπινης παρουσίας παραμένουν σαν μια ζοφερή υπενθύμιση της τραγωδίας που συντελέστηκε εκεί.
