Η Επιτροπή των ΗΠΑ για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία (USCIRF) χτυπά «καμπανάκι» για την Τουρκία, ζητώντας να ενταχθεί στον Ειδικό Κατάλογο Παρακολούθησης του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών, λόγω σοβαρών παραβιάσεων της θρησκευτικής ελευθερίας. Στην έκθεση του 2025, η USCIRF καταγράφει σειρά πρακτικών που πλήττουν συστηματικά θρησκευτικές μειονότητες στη χώρα.
Οι συνθήκες θρησκευτικής ελευθερίας στην Τουρκία επιδεινώθηκαν σημαντικά το 2024. Παρά την προσπάθεια διατήρησης ενός κοσμικού προφίλ, η κυβέρνηση Ερντογάν εφαρμόζει πολιτικές που προωθούν το σουνιτικό Ισλάμ εις βάρος άλλων δογμάτων, μετατρέποντας τη θρησκεία σε εργαλείο εξουσίας.
Αλεβίτες, Χριστιανοί, Μάρτυρες του Ιεχωβά και άλλες θρησκευτικές ομάδες βλέπουν τα δικαιώματά τους να περιορίζονται. Η κυβέρνηση αρνείται νομική αναγνώριση, εμποδίζει τη λειτουργία λατρευτικών χώρων, και δημιουργεί προσκόμματα στην παραμονή ξένων κληρικών. Η κρατική αφήγηση ενισχύει τη θρησκευτική ομοιομορφία, με τη συστηματική προώθηση του σουνιτικού Ισλάμ σε σχολεία και δημόσιους θεσμούς.
Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το Άρθρο 216 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο αντί να προστατεύει, χρησιμοποιείται καταχρηστικά για να φιμώνει αντίθετες θρησκευτικές φωνές. Το 2024 καταγράφηκαν διώξεις κατά του συγγραφέα Σεβάν Νισανιάν και της δικηγόρου Φεϊζά Αλτούν για απόψεις που εξέφρασαν σχετικά με τον Ισλαμισμό.
Οι Προτεστάντες στην Τουρκία αντιμετωπίζουν επιπλέον εμπόδια, όπως απαγόρευση εκπαίδευσης κληρικών, απουσία δικαιωμάτων ταφής και μέτρα απέλασης εις βάρος ξένων θρησκευτικών ηγετών. Το Συνταγματικό Δικαστήριο θεωρεί νόμιμες τέτοιες πρακτικές, παρακάμπτοντας τη διεθνή νομολογία για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ανησυχία προκαλεί επίσης η μετατροπή της ιστορικής εκκλησίας της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη σε τζαμί το 2024, μια πράξη με έντονο συμβολισμό και διπλωματικές προεκτάσεις. Παράλληλα, η καθυστέρηση ανανέωσης αδειών διαμονής Ορθόδοξων κληρικών επιβαρύνει τη λειτουργία των μειονοτήτων, με αποκορύφωμα το κλείσιμο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Η USCIRF καταγράφει και ανησυχητικά περιστατικά απέλασης προσφύγων που ασπάστηκαν άλλες θρησκείες. Ένας Γκοναμπαντί Σούφι πρόσφυγας απελάθηκε στο Ιράν, όπου συνελήφθη, ενώ Ιρανοί Χριστιανοί αιτούντες άσυλο χαρακτηρίστηκαν από τις τουρκικές αρχές ως «ασφαλείς προς επιστροφή».
Αν και οι εβραϊκές κοινότητες δηλώνουν ικανοποιημένες από την αστυνομική προστασία, ανησυχούν για την αντισημιτική ρητορική στην πολιτική σκηνή, που επιτείνει το κλίμα ανασφάλειας.
Στο πεδίο της εκπαίδευσης, το αναθεωρημένο πρόγραμμα σπουδών για το 2024 προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις, καθώς περιλαμβάνει μονομερή αναφορά στο σουνιτικό Ισλάμ και παραποιεί τις αλεβιτικές παραδόσεις, αγνοώντας τη θρησκευτική πολυφωνία.
Η Τουρκία συγκαταλέγεται στις 12 χώρες που προτείνονται για παρακολούθηση από τις ΗΠΑ, μαζί με κράτη όπως η Αλγερία, η Συρία και το Ουζμπεκιστάν. Η ένταξή της στον κατάλογο σηματοδοτεί διπλωματική απομόνωση και πιθανά μέτρα πίεσης από την Ουάσιγκτον.
Το USCIRF, ως ανεξάρτητος ομοσπονδιακός φορέας των ΗΠΑ, συμβουλεύει τον Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο σε θέματα θρησκευτικής ελευθερίας και τα πορίσματά του θεωρούνται καθοριστικά για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.
Η Τουρκία του 2025 μοιάζει να παλινδρομεί μεταξύ δημοκρατίας και θεοκρατίας, διακινδυνεύοντας να μετατραπεί σε ένα νέο «Ιράν» στο ζήτημα των θρησκευτικών ελευθεριών.
