Η απόφαση της Gazprom να «παγώσει» τη δημιουργία του τουρκικού κόμβου φυσικού αερίου σηματοδοτεί μια σοβαρή μεταστροφή στις σχέσεις Ρωσίας-Τουρκίας, ενισχύοντας την αίσθηση ότι οι γεωπολιτικές και ενεργειακές ισορροπίες στην περιοχή υφίστανται ανακατατάξεις.
Πίσω από αυτή την αιφνιδιαστική κίνηση κρύβεται η επιδείνωση των ρωσοτουρκικών σχέσεων, εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων προκλήσεων της Άγκυρας: η ξεκάθαρη στήριξη της Τουρκίας στην ουκρανική κυριαρχία της Κριμαίας, η στρατιωτική της εμπλοκή στη Μαύρη Θάλασσα, οι επαφές με ΗΠΑ και Φινλανδία, αλλά και η αναθέρμανση των φιλοδοξιών της στην Ανατολική Λιβύη και τη Συρία. Όλα αυτά έχουν θέσει τη Μόσχα σε καθεστώς αυξημένης επιφυλακής.
Η ιδέα για τη δημιουργία ενός στρατηγικού κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία είχε διατυπωθεί από τον Βλαντιμίρ Πούτιν το 2022, με την Άγκυρα να ανταποκρίνεται θετικά, βλέποντας στο έργο μια ευκαιρία να εξελιχθεί σε ενεργειακό “παίκτη” της περιοχής, με δικό της μηχανισμό τιμολόγησης φυσικού αερίου. Ωστόσο, σύμφωνα με πηγές του Bloomberg, η πρωτοβουλία αυτή δεν προερχόταν από τη Gazprom, αλλά από πολιτικά κέντρα εξουσίας κοντά στο Κρεμλίνο, γεγονός που άφηνε εξαρχής περιθώρια ρήξης.
Παρά τις πολιτικές εξαγγελίες, το έργο δεν υλοποιήθηκε ποτέ ουσιαστικά. Κύρια εμπόδια αποτέλεσαν η περιορισμένη χωρητικότητα των διασυνδέσεων με Ευρώπη, αλλά και οι θεμελιώδεις διαφωνίες μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας. Η Τουρκία ήθελε να λειτουργήσει ως μοναδικός πωλητής φυσικού αερίου, κάτι που θα περιόριζε τη ρωσική επιρροή. Από την άλλη, η Gazprom δεν αποδεχόταν να περάσει σε ρόλο καθαρού προμηθευτή.
Η σιωπηρή αναστολή του έργου καταδεικνύεται και από την απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στον κόμβο, τόσο από στελέχη της Gazprom όσο και σε επίσημες συναντήσεις με τη ρωσική κυβέρνηση. Παρότι η τουρκική πλευρά δηλώνει ακόμη πρόοδο, η πραγματικότητα δείχνει ότι το σχέδιο είτε έχει παγώσει, είτε έχει εισέλθει σε απολύτως απόρρητη φάση διαπραγματεύσεων.
Η Άγκυρα δεν εγκαταλείπει το όραμά της. Επενδύει σε υποδομές αποθήκευσης, αγωγούς, υπεράκτια κοιτάσματα στη Μαύρη Θάλασσα και συμφωνίες με χώρες όπως το Κατάρ και η Αλγερία. Προωθεί μάλιστα τη νέα μάρκα “Turkish Blend”, ελπίζοντας να μετατρέψει την Τουρκία σε κόμβο πολλαπλών προελεύσεων.
Η Ρωσία βλέπει έναν τέτοιο κόμβο ως τρόπο παράκαμψης των ευρωπαϊκών κυρώσεων, μεταφέροντας φυσικό αέριο με «ουδέτερη ταυτότητα». Όμως, χωρίς την υποδοχή των ευρωπαϊκών αγορών και με την ΕΕ να απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα, το σχέδιο χάνει τη σκοπιμότητά του.
Η αναστολή του έργου δεν είναι απλώς οικονομική, αλλά βαθιά γεωπολιτική. Μέσα σε ένα κλίμα ψυχροπολεμικού ρεαλισμού, η Τουρκία μοιάζει να απομακρύνεται από τη Ρωσία, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ευρύτερη περιοχή.
