Μία πολυδιάστατη γεωπολιτική εξίσωση εξελίσσεται στην Μέση Ανατολή, με τις ΗΠΑ, υπό την ηγεσία του Ντόναλντ Τραμπ, να παίζουν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση των νέων ισορροπιών. Η Τουρκία, το Ισραήλ και η Συρία βρίσκονται στο επίκεντρο ενός παζλ αμοιβαίων ανταλλαγών και στρατηγικών συμβιβασμών, με την Ελλάδα να παρακολουθεί με ανησυχία, αφού οι εξελίξεις πιθανόν να επιφέρουν σοβαρή στρατιωτική και γεωπολιτική υποβάθμιση της χώρας.
Το σχέδιο Τραμπ και ο ρόλος της Τουρκίας
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ προωθεί ένα win-win σενάριο που, σύμφωνα με αναλυτές, περιλαμβάνει την επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35. Αντάλλαγμα; Η στήριξη της Άγκυρας στην προσπάθεια για εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Συρίας, ενδεχομένως υπό το καθεστώς του Άχμεντ αλ-Σαράα, στο πλαίσιο των Συμφωνιών του Αβραάμ.
F-35 και οι κίνδυνοι για την Ελλάδα
Η άρση της απαγόρευσης πώλησης F-35 στην Τουρκία αποτελεί κόκκινο πανί για την αεροπορική ισορροπία στην περιοχή. Όπως σημειώνουν κυβερνητικές πηγές, η Ελλάδα και το Ισραήλ συνεργάζονται στενά με τις ΗΠΑ ώστε να καθυστερήσουν ή να αποτρέψουν την επανένταξη της Άγκυρας στο πρόγραμμα. Όμως όλοι γνωρίζουν πως είναι ζήτημα χρόνου.
Ο ρόλος του Κογκρέσου και οι ρωσικοί S-400
Το βασικό εμπόδιο για την επαναπροσέγγιση Τουρκίας–ΗΠΑ είναι η προμήθεια των ρωσικών S-400 από την Άγκυρα, η οποία προκάλεσε την επιβολή κυρώσεων (CAATSA) και τον αποκλεισμό της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35 το 2019. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Ερντογάν εξετάζει τη μεταφορά των S-400 στη Συρία, παρουσιάζοντάς το ως συμβιβαστική κίνηση για να επανέλθει στη «δυτική τροχιά».
Στρατηγική αναδίπλωση Ερντογάν
Η τουρκική ηγεσία φαίνεται να προετοιμάζει το εσωτερικό της κοινό για την απόσυρση των S-400. Ο ίδιος ο Ερντογάν επικρίνει την αποτελεσματικότητα των ρωσικών συστημάτων σε σχέση με τις ανάγκες της Τουρκίας, χρησιμοποιώντας το πρόσφατο παράδειγμα της σύγκρουσης Ισραήλ–Ιράν. Η Τουρκία, λέει, χρειάζεται ένα πολυεπίπεδο αμυντικό σύστημα και όχι ένα «άχρηστο» ρωσικό εργαλείο.
Το νέο τουρκικό δίλημμα
Ωστόσο, ο δρόμος προς την πλήρη εξομάλυνση των σχέσεων Τουρκίας–Ισραήλ δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Ο παλαιστινιακός παράγοντας παραμένει βασικός ανασταλτικός παράγοντας για τον Ερντογάν, δεδομένου του έντονου φιλοπαλαιστινιακού αισθήματος στο εσωτερικό. Η Τουρκία ήταν από τις σκληρότερες επικριτές των Αβρααμικών Συμφωνιών το 2020, και τώρα κινδυνεύει να φανεί ασυνεπής.
Η αδυναμία του Ιράν και οι νέες ισορροπίες
Παρότι η Τουρκία δεν παραδέχεται δημόσια τη σύγκλιση με το Ισραήλ, αισθάνεται ικανοποίηση για τη στρατιωτική εξασθένηση του Ιράν. Η Άγκυρα θεωρεί πως, αν και δεν μοιράζεται όλα τα συμφέροντα με το Τελ Αβίβ, υπάρχει κοινό έδαφος για την αποδυνάμωση του ιρανικού άξονα στη Συρία.
Η Ελλάδα στη γωνία
Σε αυτό το νέο γεωπολιτικό σκηνικό, η Ελλάδα κινδυνεύει να απολέσει στρατηγικά πλεονεκτήματα. Η ενίσχυση της τουρκικής αεροπορίας με F-35, η πιθανή τουρκο-ισραηλινή συνεργασία και η επιβολή ενός νέου status quo στη Συρία δημιουργούν ένα εφιαλτικό σενάριο για την Αθήνα, η οποία θα πρέπει να αναζητήσει εναλλακτικές στρατηγικές συμμαχίες και επενδύσεις στην άμυνα.
